Яссауи хикметтерінің көне қолжазбасы табылды

Түркістанда Қожа Ахмет Яссауи хикметтерінің көне қолжазбасы және басқа да құнды кітаптар табылды.

Бұл жәдігерлерді Ясауитану ғылыми орталығына ата-бабалары қари, дін ғұламасы болған саурандық Әлімжан Рамазанұлы тапсырған. Ол құнды мұраны Тоймат қари аталарынан аманаты ретінде ескі сандықтың ішінде киізге орап, мұқият сақтаған. Қолжазбалардың құндылығы неде? 

2 ғасырға жуық жеке қолда сақталған 17 құнды қолжазба мен сирек кітаптарды «Әзірет Сұлтан» Ұлттық тарихи-мәдени музей-қорығы жанынан құрылған Яссауитану ғылыми орталығы бүгін көпшілікке таныстырды. Ғалымдар бұл қолжазбалар біздің еліміз үшін ғана емес, тұтас түркі жұртының руханяиты үшін баға жетпес байлық екенін айтады. 

Күнсұлу Әсетова, Яссауитану ғылыми орталығының ғылыми қызметкері:

- Қолымдағы қолжазба кітабы "Танбихуль ғафрин" деген еңбек. Бұл кітап парсы және арап тілінде жазылған. Шариғат үкімдері берілген бұл жерде. Бұл кітап – көне кітап. 951 жыл, біздің жыл санауымызбен 1554 жылға жатады. 

Жандос Жұмабек тілші:

- Табылған қолжазбалар арасында Қожа Ахмет Яссауи хикметтерінің көне нұсқасы, Ғаусул Ағзам Абдулқадир Жайлани рисаласы, Сүлеймен Бақырғани Хикметтері, Низами мен Мәшрәбтің өлеңдерінің де нұсқалары бар. Алғашқы ғылыми сараптама нәтижелері қолжазбаның XVI–XIX ғасыр аралығына жататынын көрсетіп отыр. Мамандар мәтіннің ішкі құрылымы, хикметтердің реттілігі мен нұсқалық айырмашылықтары Яссауи мұрасын зерттеуде жаңа ғылыми деректер ұсынатынын айтады. 

Мамандар ғылыми ортада бұрын белгісіз болып келген кейбір хикметтер мен мәтіндік нұсқалар осы қолжазба арқылы қайта анықталғанын айтады. 

Сайпулла Моллақанағатұлы, Яссауитану ғылыми орталығының басшысы: 

- Бұл жаңадан табылған хикметтер қолжазбасында 120 хикмет бар екені анықталды. Соның ішінде 40 шақты хикмет қолымызда бар хикметтермен салыстырғанда жаңа хикметтердің қатарына жататындығын көріп отырмыз. Алдағы уақытта ол терең зерттеледі. Осы күнге дейін 250 хикмет анықталған болса, ары қарай олардың қатары толыға түседі. Бұл жерде басты жаңалық сол. 

Көне жәдігердің табылуы Яссауи ілімінің түпнұсқалық нұсқаларын зерттеуге және сопылық әдебиеттің ғылыми қайта қаралуына жол ашады. Сондай-ақ қолжазбаның мәтіндік ерекшеліктері, қағаз құрылымы, каллиграфиялық белгілері оның тарихи құндылығы жоғары екендігін көрсетеді. Табылған жәдігерлердің арасында түркі тілінде жазылған қолжазбалар да бар.   

Ұлықбек Жүнісбаев, Яссауитану ғылыми орталығының ғылыми қызметкері:

- Бұл кітап Қ.А.Ясауи бабамыздың замандасы Абдулқадир Жайлани деген ұлы ғұлама өткен. Сол кісінің еңбектерін түркі тіліне, біздің Шағатай тіліне аударған еңбек. 19 ғасырдың аяғында жазылған қолжазба. Өте жақсы жеткен. Бұл еңбектің түркі тіліне аударылғанын, әлі зерттемедік бар-жоғын. Бірақ бірінші рет қолға түсіп отырғаны осы. Бірақ арап, парсы тілінде бар еңбек. 

Алдағы уақытта бұл құнды қолжазбалар терең зерттеледі. Одан кейін залалсыздандырып, қалпына келтірілу үшін Алматыдағы ұлттық кітапхананың зертханасына жіберілмек.  

Жандос Жұмабек, Ерболат Әбіш