Алдан Смайыл, жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты: Өзін өзі насихаттайтындар көбейді

Қоғам қайраткері ешқашан кітабының тұсаукесерін өткізбепті. Себебі құр мақтауды жаны сүймейді. «Халыққа сөзбен емес, ісіммен пайдамды тигізсем» дейді. Біз «Аға буын & Z ұрпақ» жобасына, қаламгерді шақырып, ұлт руханияты, журналистика келешегі жайлы сөйлестік. 

Айсымбат ДОСАЙ: Балалық шағыңыз қиын-қыстау заманға тура келіпті. Өткенге көз салсаңыз, есіңізде ерекше сақталған оқиға бар ма?

– Біз жас болсақ та қиындықты да, қы­сымды да көрдік. Егер мен жазушы болсам, халық игілігіне жарасам, ол алыстағы ауылдың қасиеті, сондағы ақсақалдардың әңгімесі болатын. Қазір ауылда қариялар ондай терең әңгімені айта ма, айтпай ма білмеймін. Мен 3-сынып оқып жүрген кезде біздің ауылға Сәбит Мұқанов келді. Ол кезде ел жазушыларды қатты қадірлеп, әулие көретін. Сәбит Мұқановпен әйелі Мәриям ере келіп, әңгімелерін айтты. Мен алдыңғы қатарда отыратынмын. Қолымызға бір дәптер, бір қарындаш таратты. Ол кезде дәптер, қарындаш деген түсімізге кірмейтін. Содан Сәбит Мұқанов келіп, басымыздан сипағанда мен еңіреп жылаппын. Мүмкін жазушыны әулие көрген шығармын. Сол сәт есімде мәңгілікке қалып қойды. Үйге келгеннен кейін әжем дәптерім мен қарындашымды алып алды. «Маған неге бермейсіз?» десем, «Ауылдың жаман оқуына қор қылып қайтесің. Ертең мектеп-интернатқа, аудан орталығына барғанда аласың» деді. Одан кейін де берген жоқ. Студент болғаннан кейін үлкен әкем қайтыс болғанын ес­тіп, ауылға келдім. Шешем қолыма сол дәптерді ұстатты. Ашсам, дәптердің ішіне түгелдей Құран көшіріліп жазылыпты. Ал дәптердің соңына «біз не көрмедік» деп бастап, ашаршылық болғанын, қуғын-сүргінге ұшырағанын, он бес баладан айырылғанын, әкем Зейнолланың бала кезінде қорғансыз қалып, Өзбекстаннан бірақ шыққанын, оны білмегенін бәрін-бәрін жазыпты. Тіпті Арыстан деген баласының Шахтыда көмірді ат арбамен таситындардың бастығы болғанын, бірақ аш келген халыққа бір атты сойғызып беремін деп, басы дауға қалып сотталғанын айтыпты. Бірақ үлкен әкем сол баласының қайда қайтыс болғанын да, сүйегінің қайда жатқанын да білмей кетіпті. Содан әжемнен сұрасам, қазақтың басына түскен қиындықты жыр қылып айтып берді. Сөйтсем, әжем үлкен әкеме кейін қосылған екен. Ал үлкен әкемнің әйелі, бала-шаға­сы ұсталып кетіпті. Қайсысы қайда екенін білмеген. Бір күні Қарағандының көшесінде үлкен әкем мен әжем келе жатып, қаншама жыл көрмеген баласы Зейнолланы кездестіреді. Сонда үлкен әкем баласын көріп талып жығылыпты. Сөйтсе, Зейнолла қаңғыған балалармен Өзбекстанға барыпты. Адамгершілігі бар өзбектің қолына түсіп, мектеп оқы­тып­ты. Бітіргенде қалтасына ақшасын салып, Алматыға жіберіпті. Институтқа қабылданған соң сауатсыздықты жою бойынша «қайда барасың?» дегенде «Қарағандыға» деп сұранып келіпті. Тағдыр деген қандай? Пойыздан түсе салып, әке­сін жолықтырады. Ал үлкен әкем «ба­лам­нан жалғыз қалған сенсің» деп Зейнолланы ауылға алып кетіпті. Ақселеу Сейдімбек екеуміз, міне, сол «Өркендеу» деген колхозда өскенбіз.

Абылайхан ДҮЙСЕНБЕК: Жазушы ре­тін­де жазған алғашқы шығармаңыз қандай?

– Жазушы ретінде алғаш жазған әңгімем аштық туралы еді. 1974 жылы оны Алматыдағы Жазушылар баспасына апарып бердім. Себебі ҚазМУ-ды бітіргеннен кейін жолдамамен Ақмола облысына келіп, газетте жұмыс істедім. Аштық туралы әңгімені шығарған жоқ. Бірақ облыстық партия комитетінен адамдар келіп «Мұндай ақпаратты қайдан алдың? Неге жазып жүрсің?» деп сұрады. «Үлкен әкем мен әжемнен естігенмін» деп айттым. Сөйтсем, орталық комитеттің саяси бюросы арнайы қаулы шығарып, «аштықты жазу – Кеңес өкіметіне қарсы шығу» депті. Оны мен білмедім. Бірақ тиісті жерлерден келіп, бірнеше рет сұрады. Ол кезде «Жазушы» баспасы кітапты үш адамға жасырын рецензияға беретін. Одан кейін орталық комитеттің арнайы бөлімі қарайтын. Содан өтсе ғана кітап басылатын. Бірде қаламгер Дидахмет Әшімханов «аштық туралы қолжазба оқыдым» деп айтты. «Оны жазған мен едім» дедім. Сонда Дидаға: «Орталық комитеттің қаулысы бар екенін айтып, кейін өкіндім. Шығуы керек кітап болатын. Сен бұл тақырыпты тастамай, тағы да толықтыр» деп тапсырды. Кейін «Тамұқтан келген адам» романын қайта жазып шықтым. Алғаш оқыған кісі Ақселеу Сейдімбек, Әнес Сарай, Әбіш Кекілбаев еді. Солардың ұсынысымен Мемлекеттік сыйлыққа қатысып, романым үшін лауреат атандым. Осының бәрі – ауыл ақсақалдарының әңгімесінің арқасында дүниеге келген шығармалар. 

Жазушының міндеті шығармамен шектелмейді

Алина ЖАҚАСОВА: Сіз сонау егемендік­тің елең-алаң шағынан тәуелсіздікті баянды ету жолында көптеген мазмұнды мақала жаз­дыңыз, Целиноградта қазақ мектебінің, қазақ театрының ашылуына түрткі болдыңыз. Сол жайлы айтып беріңізші... 

– Иә, оқу бітіргеннен кейін Целино­градта радиода жұмыс істедім. Кейін «Коммунизм нұры» газетінің бөлім меңгеру­шісі болдым. Қазіргі журналистер редакцияда отырып-ақ мақала жазып жүр. Ал біз ел аралап, іссапарда жүріп жазатынбыз. Алыс ауылдарды аралап, шопандардың өмірін, егін орағын, шөп шабу кезеңін, көктемгі егін себу мен  мал қыстату бәрі-бәрін көзімізбен көрдік. Ешкім астыңа көлік бермейді. Қыстың қақаған аязы болса да, пойыз, автобуспен жететін жерімізге жетіп, жетпесек жаяу жүреміз. Аудан орталығына жете салып, идеология бөліміне «осындай совхозға жеткізші» деп жалынатынбыз. Ол кезде қай есікті қақсаң да, қай қызметке барсаң да орыстар отыратын. Сұхбат жазып алғаннан кейінгі уайым «кімнің үйіне қонсам екен?» еді. Қазіргідей жағдай жоқ. Целиноград тың игеру кезінде бес облыстың орталығы болған жер. Астық шаруашылығы зерттеу ғылыми институты да осы жерде болды. Бір күні Олжас Сүлейменовтың інісі академик Мехлис Сүлейменов сонда жұмыс істейді дегенді естіп, іздеп бардым. Өзі одаққа аты шыққан ғалым еді. Бидайдың бірнеше сортын ойлап тапқан. Ол заманда ғылыми-зерттеу институты өзі бір патшалық еді. Оның тек өзіне бағынған 1-2 совхозы, тәжірибе шаруашылықтары болатын. Одан бойынша ең таңдаулы ғалымдар сол жерге жиналатын. Материалдық-техникалық базасы да өте жоғары еді. Қазақстанда осы күнге дейін ондай ин­ститут жоқ. Айтсам сенесіңдер ме, Целиноград қаласында ауылшаруашылығы техникасын шығаратын одаққа белгілі зауыт болды. Сол кезде тұқымсепкіш, шөп шабатын техниканың неше түрін шығаратын зауыттар бар еді. Осының бәрі ғылыми институтқа бағынышты болды. Ауылшаруашылық институтының республиканы ғылыми-экономикалық жағынан дамытуға біршама ықпал еткені рас. «Бірақ қазақ ауылдарына рухани қысым көрсетіліп жатыр. Сен жазушы болсаң осыны көтерсеңші» деді Мехлис Сүлейменов. Содан мен «Күзде тасыған өзен» деген повесть жаздым. Уақыт өте келе жазушының міндеті көркем шығармамен шектелмейтінін түсіндім. Кезінде Алаш қайраткерлері қолынан келетіннің бәрін жасаған. Ахмет Байтұрсынұлы лингвист атанып кетті. Ал Мағжан Жұмабаев – педагогика, Міржақып Дулатов математика оқулықтарын жазып шықты. Амал жоқтықтан осындай қадамға барды. Жазушының көркем сөзін екінің бірі түсінбейді. Оқырман көркем шығармадан оқиға, қызық іздейді. Ал жазушы ойын, көркем шығармаларын публицистикалық мақалаға айналдырып халыққа беруі керек. Рухани жұттан қалай шығамыз? Қазақ мектептерін қалпына қалай келтіреміз? Қазақ балабақшасын ашсақ, осы отырған ел соған баласын бере ме? Осыны жүзеге асырсақ, орталық партиядан қандай қарсылық болуы мүмкін? Қай саяси режим жұмыс істесе де, интеллигенция соған міндетті түрде бейімделеді. Бейімделетін себебі, оған өсу керек, қызмет керек. Қызмет қажет болғаннан кейін сол саясатты мақтай беруге мүдделі болады. Бірақ интеллигенцияның бәрі бұл жолды таңдамайды. Егер ұлтжанды болатын болса, тәуекелге барады. Мысалы, 1969 жылы Павлодар қаласындағы мектеп-интернатта оқып жүрген 15 жастағы 7 бала «Жас Ұлан» деген қоғам құрады. Сол бармақтай балалар халыққа үндеу жазады. «Біз рухани қысымнан құтылып, қазақ тілін қалпына келтірейік. Сендер бізді қолдаңдар» деген хат жазып, әр үйге таратып, соңында ұсталады. Сондай оқиғалар көп болған. 1987 жылы облыстық есеп беру комиссиясы өтті. Сонда маған сөз берді. Сөйлейтін сөзімді қатырып тұрып жазып, алдын ала облыстық партия комитетіне мақұлдатып алдым. Бірақ мінберде басқаша сөйледім. «Егер партия қазақ халқының кеткен үлесін қайтарып бермесе, біз өзіміз партия, не қоғам құруға мәжбүр боламыз. Қазақ мектептерін, балабақшаларын қайта қалпына келтірейік. Целиноградтағы төрт жоғары оқу орнындағы факультеттерде қазақша бөлім ашайық. Шетте жүрген қазақтарды еліне қайтарайық» дедім. Осы сөзімнен кейін маған тыныштық берген жоқ. 1989 жылдың аяғында Ауыл шаруашылығы басқармасында істейтін бір жігіт, облыстық атқару комитетіндегі Жеңіс Кәрібаев үшеуміз «Қазақ» қоғамын құруға келістік. 1990 жылдың 10 мамырында республикада қазақ қоғамы құрылып, мен соның төрағасы болдым. Үй аралап жүріп, қазақ мектебіне бала да жинадық. Содан 2 жылдың ішінде облыста 60-тан астам қазақ мектебі, 49 балабақша ашылды. Осы жылы қазақ театрын құратын, облыстық атқару комитетінің жарлығын шығарттық. Қазіргі Қалибек Қуанышбаев атындағы Қазақ ұлттық музыкалық драма театры – біз құрған театр. «Қазақ қоғамын» қолдаушылар көбейе бастағаннан кейін филиалдарымызды аудандарда, совхоздарда аштық. Басшылық бізбен санасуға мәжбүр болды. 

Адия КӘРІПЖАН: Сіздің шығарма­ларыңызда ұлттық идея, ұлттық намыс мәселелері жиі айтылады. Шығарма жазғанда идеяны қайдан іздейсіз? 

– Көркем шығармадан кейін публицистикалық шығармаларға көшуге тура келді. Қазақтың жан дүниесін, халін жазу үшін әлемдегі басқа елдердің жағдайын білуің керек. Қазақтың әлемін салыстыратын басқа дүние керек. Дамыған елдердің саяси әлеуетін, рухани байлығын оқып білмейінше, шығарма тудыра алмайсың. Егер сенде ондай өре болмаса, үлкен көркем шығарма тумайды. «Қара бала, қара шалмен» көркем шығарманы тудыру мүмкін емес. Қоғам да, қазіргі ауыл да өзгеріп кетті. Бұрынғы орта жоқ. Кезіндегі ауыл туралы жазған шығармаң, қазіргі ауылмен мүлдем сәйкес келмеуі мүмкін. «Жаһан және адам» деген публицистикалық шығармамда осы тақырыптарды көтердім. Біз ылғи глобализм дейміз. Ал сол жаһандану деген не? Қай кезде басталды? Қарап отырсақ, жаһандану Шыңғысханның, Александр Македонскийдің кезеңінен басталған. Олар жаһандануды соғыспен жүргізген. Кейінгі глобализация білім, саясат, өнер арқылы жүріп жатыр. Сендер қазір жаһанданып жатырсыңдар. Үстеріңде бірде-бір қазақтың киімі жоқ. Ішетін тамақтарыңа дейін басқа. Жаһанданудың көрінісін аяқ басқан сайын тауып аласың. Одан кейін «Ұлт. Азамат. Намыс» деген еңбек жазуға тура келді. Ұлт неге өзінің азаматы арқылы ғана ұлт болады. Жұдырық ала жүгіру – ұлттық намыс емес. Ұлттық намыс деген тәуелсіздіктің мүмкіндігін пайдаланып, біліммен алға қарай озу. Ұлттық намыс әр азаматты алға қарай қамшылап, алға қарай сүйреу керек. Намысты төбелесу деп түсінсеңдер, қатты қателесесіңдер. Ал «Тәңір соты» деген кітапты баяғыдан жазғым келді. Осы дүниенің сотына көнбейтіндер күндердің күнінде тәңір сотына барады. Одан қашып құтыла алмайды. Қазіргі сотқа көнбейтіндер бұрын да болды, әлі де бола береді. Жалпы, көркем шығарма жазатын адам ең алдымен идея айтуы керек. Сол арқылы елге ой тастауы керек. Халықтың өмірін қайтадан жазып бергеннен ештеңе ұтпайды. 

Қазақ әдебиетін бастан-аяқ оқу шарт емес

Аяулым БАЙЖАКАНОВА: Қазақ журналистері белгілі бір салаға мамандануы керек екені жөнінде жиі айтылады. Ал бұл тіл мен әдебиетті меңгеру деңгейін төмендетіп жібермей ме?

– Сіздер қазақ тілін өте жетік білулеріңіз арқылы эфирде тілді насихаттайсыздар. Сіздерден естіп қалған жақсы бір әдемі тіркес, суреттеме болса елдің есінде қалады. Сондықтан міндетті түрде қазақ тілін білу керек. Ал енді қазақ әдебиетін бастан-аяқ оқу шарт емес. Өзіңе ұнаған жазушының шығармасын оқы. Әуелгіде қазақ әдебиетін түгелімен оқу мүмкін емес дүние. Бұл әлем әдебиетіне де қатысты. Кейінгі кездері әлем әдебиетінде 200 жазушының шығармалары таңдалып алынған. Соларды тауып, әркелкісін таңдап оқуға болады. Ал тілді міндетті түрде үйреніңіздер. Үйреніп қана қоймай, құнарына жетіңіздер.

Ерасыл НҰРЛЫБЕКҰЛЫ: Өзіңіз кезінде Сәбит Мұқановпен жүздескеніңізді айтып,  «жазушыларды қалай құрметтейтін едік» деп айттыңыз. Сол құрмет әлі күнге дейін өз деңгейінде сақталды ма? Екінші сұрағым –  қазіргі қоғамдағы жазушының жауапкершілігі қандай?

– Әуелгі сұраққа жауап беру үшін Сәбит Мұқанов өмір сүрген қазақ қоғамы туралы білуі керек. Ол кезде совхоздар болды. Сол тұста халық қазақ әлеуметін, әдебиетін, тарихын жалпы қазақтың кім екені дегенге шөлдеген кезі болатын. Тіпті ертегілердің, батырлар жырының жаңадан шығып жатқан кезі еді. Сол тұста ол кісілер, шын мәнісінде, халықтың сөзін сөйлеген, халықтың ғұмырын жазып шыққан жазушыларды әулие көргені рас. Сәбит Мұқанов, Ғабит Мүсірепов, Мұхтар Әуезов, Ғабиден Мұстафин, айта берсең көп. Дүйім жұрт оларға сенді, қазақ халқына өте керек адамдар ретінде қабылдады. Олар «қазақ жұртын әлі де алға қарай сүйрейді» деген ойда болды. Ал енді қазіргі қоғам бізді солай қабылдай ала ма? Мәселе сонда жатыр. Егер бізді, мына жазушылар тәрізді қоғамға соншалықты еңбегімізді сіңірсек, бағалайды. Ал сіңірмей, «мен жазушы едім, мен ақын едім» деп айқайлағанды біреу бағалай ма? Керісінше, қазір халықты насихаттаудан бұрын өзін насихаттайтындар көбейіп кетті. Қазіргілер бір шығарманы жазады, бүгін шығарады, ертең тұсаукесер өткізеді. Оны оқып жатқан ешкім жоқ. Бір-бірімізді мақтау деген жөн-жосықсыз кетіп қалды. Ондай адамды халық қалай қадірлейді? Мен еш уақытта тұсаукесер өткізгенім жоқ. 

Жаңағы Сәбит Мұқановтардан кейін Ақселеулердің заманы келді. Ақселеу Мұрат Әуезовтің Мәскеуде жүріп құрған ұйымына мүше болды. Сол ұйым арқылы халыққа тағы да бір тәуелсіздіктің рухын алып келсем екен деп жанталасқан еді. Соңында таяқ жеді. Одан кейін желтоқсан кезінде Мұхтар Шаханов шықты. Ал енді қазір кім шығып жатыр? Егер бір адам шықса, ол адам жазушылардың беделін көтерер еді. Ал содан кейін халықтың сыйына бөленеді. Әр жазушы өз заманының патриоты бола білуі керек. Қолдан келгенше шындықты айтуы қажет. Міне, нағыз жауапкершілік деген – осы. 

Асылзат АҚЫЛХАН: Егер де тағы роман жазатын болсаңыз қандай тақырыпта жазар едіңіз?

 – Шынымды айтайын, қазір менің роман жазуға шамам келмейді. Жазушысың ба, басқасың ба, тәңір алдына абыроймен бару керек. Мен Ақселеу Сейдімбектердің көтеріп кеткен тақырыптарын жазатын едім. Ақселеудің «мынау мен күткен тәуелсіздік емес еді» деген сөзі есімде қалып қойыпты. Мен қазіргі тәуелсіздікті сынайын деп отырғаным жоқ. Сол тәуелсіздікте игере алмай жатқан мәселелер көп екенін, осы тәуелсіздікті алып алып, ұлтқа ең керекті дүниелерді әлі күнге дейін істемей жатқандығын айтады ол кісі. Сондықтан жазушы мен ақынның міндеті қол жеткен жетістікті ұран қылып, айғай салып мақтап жүгіру емес. Сол жаңағы тәуелсіздікте не кетіп жатыр, неге үлгере алмай жатырмыз, нені ұмытып кеттік, осыны көркем шығарма ретінде жазар едім.

Асылзат АҚЫЛХАН: Жас жазушыларға қандай кеңес бересіз?

– Егер сенің бойыңда туа біткен қабілет болмаса, сен ақын да, жазушы да бола алмайсың. Ал шын мәнісінде, талантты болсаң, халыққа жаның ашымай тұрмайды. Сен ақылмен сезбейтіңді жазушылық талантпен, сезіммен сезесің. Мысалы, Абайды бәріміз ұлы ақын дейміз, оның есімін ұмытпаймыз. Ғабиден Мұстафин айтқан: «Абайды менің әкем оқыды, қазір мен оқып жатырмын, менен кейін балам оқиды, баламнан кейін немерем, одан кейін шөберем әрі кете береді». Неге? Егер халыққа керемет жаны ашымаса, соның кемшіліктеріне күйзелмесе, Абай шықпас еді. Жас жазушыларға айтарым: өз халқыңа жаның ашып, өз халқыңды сүю керек. Жазушылардың ішінде еліктеу деген көп болады. Егер бір жазушының аты шықса, соған еліктей кетеді. «Ойбай, анау Нобель сыйлығын алды» десе соған жүгіреді. Біздің кезімізде Шыңғыс Айтматовқа еліктеушілік деген өте көп болды. Елдің бәрі түгел шал мен баланы жаза бастады. Шыңғыс Айтматов та халқын уайымдаған керемет жазушы. Басқа шығармасын оқымасаңдар да, «Ақ кемесін» оқыңдар. Сонда бәрі жазылған. 

Жазушылыққа әкелген – Оралхан Бөкей

Әсемай БАЙНАЗАРОВА: Сіздің «Тамыздың таңы» атты шығармаңызды жазуыңызға не себеп болды? Кімдер түрткі болды?

– Ол шығарма ертеде жазылды. Мені жазушылыққа әкелген кісі Оралхан Бөкей болатын. Алматыда Қытайдағы қазақтарға хабар тарататын бір радио ашылды. Мен сонда істеп жатқанмын. Содан Целиноградқа ауыстырып, кілең орыстың ортасына тап болдым. Жұмыс көп, пәтерден-пәтерге көшіп жүрміз. Бір күні Оралхан Бөкей менің жұмыс орныма хабарласты. Кезінде студенттер арасында шығармадан жарыс болып, менің әңгімемді таңдап алған болатын. «Сенің қолыңнан бірдеңе келетін еді, қайда жоғалып кеттің? «Жалын» деген баспа ашылайын деп жатыр. Мен соған бастық болып бара жатырмын. Қолыңдағы қолжазбаларды жинап, маған кел» деп айтты. Ол кезде аты дүркіреп тұрған Оралхан Бөкейдің өзі хабарласқанда, еш ойланбастан, бүкіл жазған-тергенімді жинап кете бардым. Міне, «Тамыздың таңын» сол кезде жазғанмын.

Бекнұр ҚАРАҒҰЛ: Қазіргі таңда фи­ло­лог­тардың журналист болып кетуі қа­лыпты жағдай. Осы тұрғыда әдебиет пен журналистиканың тоғысқан жері қай тұс? Филологтардың журналист болып кетуі дұрыс па?

– Естеріңде болсын, әдебиетші деген мамандық жоқ. Жазушы деген кәсіп жоқ. Журналист деген кәсіп бар. Ақын-жазушылардың журналист болу себебі – осы. Ал әдебиетші деген мамандық пен кәсіп болмайтын себебі көркем шығар­маны сен тапсырыспен жаза алмайсың. Журналистика мен әдебиетті егіз дер едім. Бұлар бір әке-шешенің егіз баласы сияқты және бірінсіз-бірі жоқ. Өйткені журналистер арқылы ақын-жазушылар ха­лыққа, бұқараға шығады.  Біздің заман­дағы журналистика халықты, елді тануға көмектесуші еді. Естеріңде болсын, елмен араласпай, жер көрмей журналист болу мүмкін емес. Қазіргі журналистердің бір кемшілігі, барлығы бір жерде отырып, жұмысын атқарып жатыр. Шетке шығып, аралау мүлде жоқ. Егер бұлай жалғаса беретін болса, журналистика байырғы тілінен айырылып қалады. Журналистің жазған публицистикалық, очерк деңгейіндегі жазған дүниелері әңгімеге бергісіз болып шығады. Сендер өз мамандықтарыңа журналистиканың шеңберінде қарамаңдар. Кез келген адамның қабілеті бар. Тек қана оны ұштай білу керек. Екіншіден,  «ақын-жазушы боламын» деп асықпаңдар. Айтатын бірдеңелерің болған кезде қолға қалам алыңдар.

Аңсағаным АДАМ: Алдан аға, жазу туралы көп дүние айттыңыз. Оқытушы­лары­мыз «көп күнделік жаз, кейін көмегі тиеді» деп айтатын еді. Қазір күнделік жазуды студенттерге кеңес ретінде айтар ма едіңіз?

– Әлбетте, күнделік жазыңдар. Өйткені бүгінгі оқиғаны, идеяны ертең ұмытып қаласыңдар. Адамға кез келген идея тура соны ойлағанда туады. Мен ылғи күнделік жазып келген адаммын. Соңғы уақытта көп ауырып, физикалық түрде ешнәрсеге күшім жетпеді. Кейін қолыма қалам алып, күнделік жазуға қайта кірістім. Мұндай дүниені Ғабит Мүсірепов, Ғабиден Мұстафин, Мұхтар Әуезов те жазып отырған. Көркем шығармадан ала алмайтындардың көбісін солардың жазған күнделіктерінен аласыңдар. Өйткені олардың азамат, ақын, қайраткер ретінде бүкіл ойы соның ішінде тұр. 

Ерсұлтан АЛПЫСБАЙ: Өзіңіз айтқан­дай, қазір журналистер редакциядан шықпай­ды. Халықтың мәселесін көтеретіндей, жұртпен бірге жүретіндей арнайы бағдар­ламалар керек деп ойлайсыз ба?

– Әрине, арнайы бағдарламалар ке­рек. Сағат Әшімбаев телерадио­корпорациясының төрағасы болып тұрған кезде «Парыз бен қарызды» ұйымдастырды. Одан кейін, «Дәнекер» деген бағдарламаны да ашты. «Дәнекер» деп алғаш рет шетелде жүрген қазақтармен байланыс орнатты. Астраханьға, Омбыға, Ташкентке барды. Сол кездегі саяси жағдайға қарамастан Қытай қазақтарына барып хабар жаса­ғы­сы келді. Бірақ оған үлгере алған жоқ. Одан кейін бағдарлама «Қауышу» бо­лып өзгертілді. Міне, осы сияқты бағ­дар­ламаларды телекорпорациялар ұйым­дастыруы керек. Бір жағынан, бұл – олардың парызы. Қазір, өкінішке қарай, жеңіл дүниелерге кетіп барамыз. Басқасын былай қойғанда,  Сағат Әшімбаевтың ойдағы идеяларын жүзеге асырсақ та алысқа барар едік. 

– Әңгімеңізге рақмет!

Дайындаған 

Көктем ҚАРҚЫН,

Әсет ҚАЛИ