Адамзат тарихын алгоритм жаза ма

Жасанды интеллектінің кернеуі күн сайын күшейіп келеді. Адамзат ақпаратты сандыққа емес, сандық алгоритмге жүктеп, жеке деректерін жасанды интеллектіге аманаттай бастады. Бұл үрдістің қаншалықты қауіпті иә қауіпсіз екенін цифрлық коммуникациялар саласының зерттеушісі Айгүл Ахметовадан сұрап білдік.

Фото: klauzura.ru

– Бүгінде жасанды интеллект тек технология емес, адам өмірінің бөлшегіне айналды. Дегенмен, ол біздің ортақ жадымызға – адамзат естелігіне қалай ықпал етіп отыр?

– Иә, расында да, жасанды интеллект енді тек есептеу құралы емес, естеліктің жаңа тасымалдаушысы. Бұрын біз ақпаратты өз қолымызбен жазып, сақтайтынбыз. Енді бұл процесті алгоритмдер атқарып отыр. Қай жаңалық еленеді, қандай дерек сақталады, не ұмытылады – соның бәрін автоматты жүйелер шешеді. Осылайша, жасанды интеллект біздің collective жадымызды қалыптастырып жатыр.

– Бұрын тарихты адамдар жазатын. Енді тарихтың авторы – алгоритм деген түсінік үрей тудырмай ма?

– Бұл – жаңа шындық. Әр дәуір өз шежірешісін тудырады. Бүгінде алгоритм – сол шежірешінің жаңа түрі.
Алайда алгоритм шындықты емес, танымалдықты өлшейді. Ол үшін ең басты өлшем – қаралым мен реакция. Ал мәні бар, бірақ аз көрілген дүниелер көлеңкеде қалып жатады.
Ең үлкен қауіп – ақпараттың жоғалуы емес, маңыздысының еленбей қалуы.

– Яғни, күн сайын жасап жатқан ақпараттың басым бөлігі ертең ұмыт қалады деген сөз бе?

– Дәл солай. MIT Center for Digital Humanities зерттеуіне сәйкес, 2030 жылға қарай 2010-жылдары жасалған цифрлық контенттің шамамен 40 пайызы іздеу жүйелерінен жоғалуы мүмкін. Ол өшірілмейді, бірақ алгоритм оны енді көрсетпейді. Бұл – жаңа құбылыс: ақпарат бар, бірақ оған жол жабық. Яғни, ол біздің ортақ естелігімізден біржола түсіп қалады.

– Мұндай жағдайда шындықты кім сақтай алады?

– Шындықты сақтау – адамның міндеті. Жасанды интеллект бізге көмектеседі, бірақ ол сезім мен мағынаны түсіне алмайды. Ол фактіні есте сақтайды, бірақ оның мәнін сезбейді. Сондықтан біз технологияны шынайылықтың орнына емес, мағынаны ашуға мүмкіндік беретін құрал ретінде қабылдауымыз керек.

– Сіз жиі айтатын «цифрлы естеліктің этикасы» деген ұғымның мәні неде?

– Бұл – жаңа мәдени жауапкершілік. Біз цифрлы кеңістікте тек ақпарат сақтап қана қоймай, оның мағынасын да сақтауға тиіспіз.
Болашақта «цифрлы естелік кураторы» деген жаңа мамандық пайда болуы мүмкін. Бұл – деректердің қауіпсіздігіне емес, олардың рухани және мәдени мәніне жауап беретін маман.

– Болашақта адам мен жасанды интеллект арасындағы тепе-теңдік сақтала ма?

– Егер адам орталықта қалса – сақталады. Жасанды интеллект есте сақтауға көмектеседі, бірақ не есте қалуы керек екенін адам шешеді. Адамсыз естелік – жай ғана мәлімет. Мағына мен жауапкершілік тек адамға тән.

– Сіздіңше, болашақ тарихының сапасы немен өлшенбек?

– Санымен емес, мәнімен. Болашақ тарихы кім көп жазды, кім көп бөлісті дегенмен емес, кім шындықты сақтай алды дегенмен өлшенеді. Цифрлы ғасырда да ең құнды естелік – адамның жүрегі мен есінде қалған дүние.

– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен –

Абзал МАҚАШ,

«Egemen Qazaqstan»