Шетелде жұмыс іздеген жандар алаяқтарға ұрынды ма?

Шетелде жұмыс ұсынып, халықтың қаражатын үптеп кететін алаяқтар көбейді.

Жақында ғана редакциямызға «Еуропаға жұмысқа тұрамын» деп қаражатынан айырылған 400-ге жуық азамат хабарласты. Ұлыбритания мен Польшада жоғары жалақылы қызметті уәде еткен компания азаматтардың әрқайсысынан 500-700 мың теңге аралығында ақша алған. Алайда қаржыға қолдары тиген соң, мекеме хабар-ошарсыз кетіп, тұтынушыларымен байланысын үзген.

Диас Жамбыл, қала тұрғыны:

- 2024 жылы әйелім екеуіміз «Табыс тап» компаниясымен Англияға барып, Бокне Рич деген қалада жұмыс істедік. Мен кар айдадым, 6 ай болдық. Қайтып келгеннен кейін біз қайтадан тапсырдық. Осыдан кейін 9 ай өтті. Бізге не хабарға шықпайды, ақшаны алып алды. Бізден бөлек тағы 400 адам ақшаларын қайтара алмай жүр. 2-3 жыл көлемінде қайтара алмай жүр екен.

Еуропадағы жұмысқа өтініш білдірген азаматтардың әрқайсысы күмәнді компанияға 750 мың теңгеге дейін ақша өткізген. Ол ол ма? Қыруар қаржы тауып, кәрі құрлықтан олжалы қайтуды көздеген азаматтар өздерімен бірге өзге де отбасы мүшелерін, дос-жарандарын да тартқан. Сұратқан ақшаны компания өкілдеріне дер кезінде ұсыну үшін кейбірі несие алуға да мәжбүр болған.

Даниял Жаханов, қала тұрғыны:

- 750 мың теңге төледік. Былтыр 10-айда төледік. Сол бойы бұл кісілер ештеңе айтқан жоқ. Сұхбаттасу болады деді. Жарайды, күтеміз дедік. Енді бұлар «Не упусти» деп тағы бір компания ашып алған екен. Компаниясына бардық, Маркова 22/30 деген жерде орналасқан. Ол жерге барып сөйлестік. Ол жерді де қайтадан жауып тастады. Бостандық ауданының РОВД бөліміне барып, арыз жаздық. Ештеңе жоқ әлі.

Айса Шәкіржан, қала тұрғыны:

- Осыдан бір апта бұрын осы шуды естігеннен кейін менеджермен хабарласып, сөйлескенмін. Ол «ой, уайымдамаңыз, сөйлей береді» деп айтты. Бірақ өзіңіз көріп отырсыз. Келісімшарт бойынша қараша айында қол қойдың ба, мен 6 ай деп келіскенмін. 6 ай ішінде мені сол сұхбаттасуға шақырмаса, ақша қайтарылады деп жазылып тұрды.

Компания қызметінің мерзімі әр келісімшартта әр түрлі көрсетілген. Бірінде 6 ай болса, енді бірінде мекеме 9 ай ішінде жұмысқа тұрғызуға уәде кеткен. Олай болмаған жағдайда тұтынушы ұсынған ақша 100 пайыз қайтарылады делінген. Қаржыны қалтаға басқан компанияны жауапқа тарту үшін алданған азаматтар Алматы қалалық Бостандық ауданының полиция бөлімшесіне тағы бір мәрте арыз жазды. Алайда заңгердің сөзінше, бұл жеткіліксіз.

Нұрлан Жаңабаев, заңгер:

- Бұл жағдайда жұмысшыларға міндетті түрде сол компанияға сотқа дейінгі шағым жазу керек. Көрсету керек компания атауын, келісімшартын, оған қоса жұмыс іздеушінің толық мекен-жайы, ЖСН, телефон нөмірі және қалай төлегенін, түбіртек көшірмесін бәрін ұсынып жазу керек.

Ардақ Әбеуова, Ақмола облыстық Адвокаттар алқасының мүшесі:

- Бұл жерде енді келісімшарт бұзылып тұр. Жұмыс беруші өз шарттарын орындамаған жағдайда бізде Азаматтық сот арқылы жауапқа тартуға болады. Берілген ақшаны қайта өндіру талабын орындау керек деп ойлаймын. Егер келісімшарт Конституцияға қайшы деп танылса, сот арқылы оны заңсыз деп тануға болады. Әрі қарай ақшаны қайтарып, Қылмыстық іс қозғау туралы өтініш беруге болады.

Ал жұмыс ұсынушы компанияның әрекеті «алаяқтық» деп танылса, кінәлілер Қылмыстық кодекстің 190-бабына сәйкес, белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан он жылға дейінгі мерзімге шеттетіліп, бес жылдан он жылға дейін бас бостандығынан айырылуы ықтимал. Олай болса сан соғып қалмас үшін не нәрсені ескеру керек?

Ардақ Әбеуова, Ақмола облысы Адвокаттар алқасының мүшесі:

- Мұқият болу керек. Шетелге апарамын деп адамдар айта береді. Әрбір компанияға барғаннан кейін нақты сұрау керек. Қалай шығарасыз? Шетелдегі қандай компаниямен қарым-қатынастасыз? Сөйлестіре аласыз ба? Сіз жақтан қандай гарантия болады? Мен жұмысқа тұра алмай қалған жағдайда қандай болады? дегендей.

Бұдан бөлек, сот алдында түбіртексіз жасалған төлемді дәлелдеу қиын. Сол себепті кез-келген төлемді енгізгенде міндетті түрде фискалды чекті талап етуді ұмытпаңыз.

Авторлары: Назым Кенжебай, Мерей Талап