Елімізде заңсыз майнинг фермаларына қатысты қылмыстық іс қозғалды

Былтыр цифрлық активтерді өндіру арқылы күдіктілер 1 млрд теңгеден астам соманы қалтаға басқан. Қаржылық мониторинг агенттігінің хабарлауынша, фермалардың дені Астана, Шымкент және Қостанай қалаларында орналасқан. 

Осыдан үш жыл бұрын криптовалюта майнингі өндірісі бойынша Қазақстан әлемдік рейтингте үздік ондыққа ілінген еді. Алайда соңғы жылдары қисапсыз қаржы көзін тапқан өндірушілердің электр қуатын шамадан тыс жұмсап, салық төлеуден жалтара бастағаны байқалды.

Ернар Тайжан, ҚР Қаржы мониторингі агенттігінің ресми өкілі:

- Мысалы, 2024 жылдың басында Шымкент қаласында Агенттік оттегі өндіретін зауыт ретінде жасырын жұмыс істеген заңсыз майнингтік ферманың қызметін тоқтатты. Тексеру нәтижесінде мың майнинг құрылғысы мен цифрлық активтер тәркіленіп, жалпы сомасы 370 млн теңгеге жуық мүлік мемлекет пайдасына алынды.

Ұқсас жағдай Астана, Павлодар қалаларында да тіркелген. Мұндағы кәсіпкерлердің бірі кәсібін қозғалтқыштарды өңдеу орталығы ретінде жасырып, бүтін бір шағын ауданға жұмсалатын айлық электр энергиясын тұтынса, енді бірі жылыжай шаруашылығымен айналыса жүріп, артық энергия қуатын лицензиясыз үшінші тұлғаларға майнинг алу үшін сатқаны белгілі болды.

Ернар Тайжан, ҚР Қаржы мониторингі агенттігінің ресми өкілі:

- 2022 жылдан 2025 жылға дейінгі кезеңде Агенттік 64 заңсыз майнингтік ферманың қызметін тоқтатты, нәтижесінде сағатына 700 мегаватт электр энергиясы босатылды. Заңсыз майнингтің алдын алу мақсатында агенттік қызметкерлерін майнингтік фермаларды ерте анықтауға бағытталған оқыту жұмыстарын жүргізуде. Сондай-ақ шетелдік майнинг пулдарымен ақпарат алмасу бойынша ынтымақтастық та орнатылды.

Қаржы мониторингі өкілінің сөзінше, майнинг фермалары көбіне суық климатты аймақтарда кезігеді, өйткені ондағы ауа райы ферманы салқындатуға кететін шығынды азайтатын көрінеді. Электр энергиясы көп аймақтарда жиі ұшырасатынын да жоққа шығармады. Соңғы жүргізілген тексеріс жұмыстарының нәтижесінде жақында 650 мың долларға жуық цифрлық активті жымқырған күдіктілер құрықталып, 17 қылмыстық іс қозғалды.

Сергей Путра, Блокчейн және цифрлық майнинг қауымдастығының вице-президенті:

- Қазір майнинг бойынша лицензия алудың екі жолы бар. Біріншісі өз дата-орталығын құратын майнерлерге арналса, екіншісі тек жабдық иелеріне беріледі, яғни олар өз құрылғыларын лицензия алған дата-орталықтарға тіркейді. Ал өз дата-орталығыңа лицензия алу үшін шамамен 2 мың АЕК қажет. Бұл - айтарлықтай үлкен сома. Ал жабдыққа ғана иелік ететіндер үшін төлем символикалық деңгейде. Лицензия үш жылға берілетінін ескерсек, бұл өте тиімді деп ойлаймын.

Криптовалюта нарығы біртіндеп жүйеленіп келеді. Жыл басында «Цифрлық активтер туралы» заң қабылданып, енді цифрлық майнингтер ел аумағында аккредиттелген майнинг пулдары арқылы ғана жүзеге асуы қажеттігі шегеленді.

Криптоқаржының арқасында соңғы үш жылда ел қазынасына 17 млрд теңгеден астам қаражат түсіпті. Заң аясында қызмет ететін кәсіпкер қатары көбейсе, бұл соманың алдағы жылдары еселеп өсетіні анық. Бұған Алатау қаласының бой көтеруі де тың серпін бермек. 

Қасым-Жомарт Тоқаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

- Alatau City аймақтағы толық цифрланған алғашқы қалаға айналуы тиіс. Мұнда Smart City технологияларын қолданудан бастап тауарлар мен қызмет ақысын криптовалютамен төлеуге дейінгі жаңалықтың барлығы енгізілуі керек. Бұл қала Қазақстанның келешектегі келбетін танытпақ. Онда технологиялық өрлеуге және өмір сүруге барынша қолайлы жағдай үйлесім табуы қажет.

Тілектес Адамбеков, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:

- Сол үшін қазір Цифрлық кодекстің саласында майнингке кірісеміз. Сол жерде менің ойым майнингті қайтадан дұрыс жұмыс жүйесіне келтіру. Одан басқа салық жүйесін дұрыстау, одан басқа цифрлық фондқа дұрыс қаражат түсетіндей жүйе құру.

Қазір елімізде ресми тіркелген 70-ке жуық майнинг фермалары жұмыс істейді. Дамыған елдермен салыстырғанда бұл көрсеткіш әлбетте әлдеқайда аз. Десе де криптоқаржы нарығы оңтайландырылып, бұған қатысты Салық кодексіндегі өзгеріс күшіне енсе, жуық арада ел азаматтары криптовалютамен сауда жасайтын күн алыс емес.

Авторлары: Назым Кенжебай, Қанат Махмұдов